top of page

╬══♥╬╬♥╬╬♥╬╬♥╬╬♥╬╬♥╬╬♥══╬

╬╬Tt╬╬

╬══♥╬╬♥╬╬♥╬╬♥╬╬♥╬╬♥╬╬♥══╬

 

 

t = vigesimoséptima letra y decimonovena consonante de nuestro achegety.

taguato = aguila

tague = (ague, rague, hague) pelo, pluma, cabello

tahýi = hormiga

tai = grafema, letra

tai hũ'i = guión

tãi = (rãi, hãi) diente

tãimbíra = (rãimbíra, hãimbíra) encía

tãinguéra = (rãinguéra, hãinguéra) dentadura

taikõi = comillas “ ”

taiky = guión 

taipu = fonema

taita = padre

tajurekokuaa = neurobiología

tajy = lapacho

tajygue = (rajygue, hajygue) nervio - tendón

takamby = ángulo

takãmby = (rakãmby, hakãmby) = horcajadura - muslo

tako (rako, hako) = vagina

taku = (aku, raku, haku) caliente

takuare'ẽ = caña de azúcar

takuru = hormiguero, termitero

tamanakuna = orquídea

tamói = (ramói, hamói) abuelo

tañykã = (rañykã, hañykã) quijada

tape = camino

tape guasu = carretera

tapehũ = carretera asfaltada

tapicha = (rapicha, hapicha) semejante, persona

tapiti = liebre

itapykue = (vchor) retrasar~se

tapỹi = rancho

tarave = cucaracha

taryrýi = avaricia, codicia

tasẽ = (rasẽ, hasẽ) llanto

tasy = (rasy, hasy) enfermo

tasymombiaha = (rasymombiaha, hasymombiaha) inmunización, vacuna

tatakua = (ratakua, hatakua) horno exterior

tatapu'ã'ỹ = argón

tataypy = cocina

tatu = armadillo

tatypy = (ratypy, hatypy) mejilla, carrillo

tatypykua = (ratypykua, hatypykua) hoyuelo de la mejilla

táva = ciudad, pueblo

táva guasu = capital

tavao = municipalidad

tava'i = pueblito, poblado

ta'anga = imagen, pintura, dibujo

ta'ãngahai = dibujar

ta'ãngahaihára = dibujante

ta'ãngarenda = cuadro

ta'angaryrýi = video

ta'angambyry = televisor

ta'arõ = esperanza

ta'ỹi = (ra'ỹi, ha'ỹi) testículo

techakõi  = diplopía  

techaga'u = extrañar

techapyrã = ejemplo

tee = propio

teju = lagarto

teju guasu = iguana

tekuaihára = gobernador

tenypy'ã = rodilla (renypy'ã, henypy'ã)

tekakapa'ã = estreñimiento

terekose = envidia

teko = costumbre, cultura, ser

teko me'ẽ = ley

tekoayhu = amistad

tekora'eño = soledad

tekochaukahakuaaty = etnología

tekojoja = democracia, igualdad, justicia

tekombo'e = educación

tekombo'e avarekópe = educación humanista

tekombo'e hesakãporãva = educación crítica

tekombo'e tekojojápe = educación democrática

tekombo'e tekosãsorã = educación liberadora

tekove = (rekove, hekove) vida, ser

tekovekuaaty = biología

tekoypykuaaty = arqueologia, prehistoria

tembe = (rembe, hembe) labio, labios

tembe'y = (rembe'y, hembe'y) orilla, borde, playa

tembiapoguerova = transculturación

tembiapoñemoambue = aculturación

tembiasakue = historia

tembiecharã = ejemplo

temiarirõ = (remiarirõ, hemiarirõ) nieto de la mujer

tembevo = (rembevo, hembevo) labio leporino

tembiapo = (rembiapo, hembiapo) cultura

tembiapoha = (rembiapoha, tembiapoha) lugar de trabajo

tembikuaaty = (rembikuaaty, hembikuaaty) ciencia

tembikuaaty ha'etéva = ciencias puras

tembikuaaty purúva = ciencias aplicadas

tembiporu = (rembiporu, hembiporu) cubiertos, utensilios

tembiporurenda = (rembiporurenda, hembiporurenda) fiambrera

tembireko = (rembireko, hembireko) esposa (usa solo del hombre)

tembirekorã = (rembirekorã, hembirekorã) futura esposa (usa solo del hombre)

tembi'u = (rembi'u, hembi'u) alimento, comida

temiandu = (remiandu, hemiandu) sentimiento

temiandu'yta = (remiandu'yta, hemiandu'yta) argumento

temiarirõ = (remiarirõ) nieto-a

temimbo'e = (remimbo'e, hemimbo'e)

alumno, estudiante

temimbou = enviado

temimbyasu = tristeza, aflicción

temime'ẽ = dádiva, don, obsequio, regalo

temime'ẽva'erã = neol. pagaré

temimeno = nieto o nieta del hombre

temimo'ã = idea, imaginación, pensamiento

temimondo = enviado, mensajero

temiñemu = mercaderías

temirendu = audiencia, público

tenda = (renda, henda)

tenondépe = (renondépe, henondépe) delante

tenonderã = futuro, porvenir

tendy = (rendy, hendy) saliva

tendyva = (rendyva, hendyva) barba

tenypy'a = (renypy'a, henypy'a) rodilla

téra = (réra, héra) nombre

terahaiha = (rerahaiha, herahaiha) etiqueta, rótulo

terajoapy = (rerajoapy, herajoapy) apellido

terarãnguete = pronombre personal

terarãngue kuaa'ỹva = pronombre indefinido

terarãngue mba'éva = pronombre posesivo

terarãngue techaukarã = pronombre demostrativo

tero = sustantivo

terorei = sustantivo común

terotee = sustantivo proprio (nombre proprio)

tesa = (resa, hesa) ojos

tesaite = (saite, resaite, hesaite) arisco

tesay = (resay, hesay) lágrima

tesãi = (resãi, hesãi) salud, saludable, sano

tetã = (retã, hetã) pais

tetãma = pueblo

tetãygua = autóctono, compatriota, ciudadano

tetãvore = (retãvore, hetãvore) provincia

tete = (rete, hete) cuerpo

tetekue = (retekue, hetekue) cadáver, muerto

teteku'ekuaaty = fisiología

teteysajakuaa = anatomía

tevi (revi, hevi) ano, culo

tevipytãsẽgui = hemorroides

teviruguy = almorranas, sangrado hemorroidal

tetyma = pierna (retyma, hetyma)

tetymaro'o = (retymaro'o, hetymaro'o) pantorrilla

te'õngueo = cementerio, camposanto

timbo = humo

tĩ = nariz

tĩ = (vanr) avergonzar

tĩatĩ = rinoceronte

tĩgua = nasal

tĩngua = fosa nasal

tĩro'ysã = alcahuete, que va con cuentos al superior en el trabajo

tĩsyry = resfrio

topa = (vaor) encontrar

topea = (ropea, hopea) pestañas

topepi = (ropepi, hopepi) párpado

tory = (rory, hory) amable, alegre

tova (rova, hova) = cara, rostro

tova korocho = acné

tovaja = (rovaja) cuñado-a

tovamokõi = alcahuete, persona que tiene dos caras, que habla por detrás

tove = no

tuguái (ruguáy, huguáy) = cola de un animal

tuguy = (ruguy, huguy) sangre

tuguyasuka = (ruguyasuka, huguyasuka) diabetes

tuku = langosta

tupa, (rupa, hupa) = cama

tupa'i yvate = camilla de hospital

tupa'ao = sábana, ropas de cama

Tupã = Dios

Tupã ñe'ẽngue ryru = biblia

Tupãrymba = ángel

tumby = (rumby, humby) cadera, nalga

tũngusu = pulga

ture'ỹ = huérfano

ture'ỹ roga = huérfano

turuñe'ẽ = (vanr) chiflar, silbar

tu'ĩ = cotorra

tũ = pique

ty = orina

ty = (vaior) derribar, talar, tirar

tye = (rye, hye) vientre; barriga

tyeguy = abdomen

tyekue = (ryekue, hyekue) = intestino, tripas

tymba = (mymba) animal

typycha = escoba

tyrape = uretra

tyryry = (vaor) arrastrase, reptar

tyvyta = (ryvyta, hyvyta) ceja

ty'ái (ry'ái hu'ái) = (vchor) sudar, sudor

 

 

bottom of page