GUAPY

 

En guaraní existen tres tiempos presentes:

Presente perfecto         Ára ãgaguaite            No posee particula

Presente imperfecto    Ára ãgagua puku       ína

Presente intermitente   Ára ãgagua soso       ikóni

 

Ysaja Porandúva          Ysaja Mbotovéva   Ysaja Moneíva  

Presente perfecto – Ára ãgaguaite – (sin particula)

 

Che pa aguapy?                 Che ndaguapýi                        Che aguapy

Nde pa reguapy?              Nde ndereguapýi                     Nde reguapy

Ha'e pa oguapy?               Ha'e ndoguapýi                        Ha'e oguapy

Ñande pa jaguapy?          Ñande ndajaguapýi                Ñande jaguapy

Ore pa roguapy?                Ore ndoroguapýi                     Ore roguapy

Peẽ pa peguapy?              Peẽ ndapeguapýi                    Peẽ peguapy

 Ha'ekuéra pa oguapy?  Ha'ekuéra ndoguapýi          Ha'ekuéra oguapy

        

 

Presente imperfecto – Ára ãgagua puku – ína

 

Che pa aguapyína?‪              Che ndaguapyina                                 Che aguapyína‪

Nde pa reguapyína?            Nde ndereguapyina‪             Nde reguapyína

‪Ha'e pa oguapyhína?          Ha'e ndoguapyhina              Ha'e oguapyhína

‪Ñande pa jaguapyína?‪        Ñande ndajaguapyina                      Ñande jaguapyína‪

Ore pa roguapyína?‪            Ore ndoroguapyina ‪                             Ore roguapyína

Peẽ pa peguapyína?        ‪   Peẽ ndaguapyina                                     Peẽ pe guapyína

Ha'ekuéra pa oguapyhína?  Ha’ekuéra ndoguapyhina    Ha’ekuéra oguapyhína

 

  ‪ ‪      ‪Presente intermitente – Á ra ãgagua soso – ikóni

 

Che pa aguapyikóni?‪             Che ndaguapyikóni                      Che aguapyikóni‪          

Nde pa reguapyikóni?‪            Nde ndereguapyikóni‪             Nde reguapyikóni‪

Ha'e pa oguapyikóni?‪             Ha'e ndoguapyikóni                   Ha'e oguapyikóni‪

Ñande pa jaguapyikóni?‪        Ñande ndaguapyikóni‪              Ñande jaguapyikóni‪

Ore pa roguapyikóni?‪             Ore ndoroguapyikóni               Ore roguapyikóni‪

Peẽ pa peguapyikóni?           Peẽ ndapeguapyikóni                Peẽ peguapyikóni

Ha’ekuéra pa oguapyikóni?‪   Ha’ekuéra ndoguapyikóni   Ha’ekuéra oguapyikóni

 

En guaraní, existen seis tiempos pretéritos:

Pretérito Perfecto                                                   Ára mboyveguaite                              'akue

Pretérito Imperfecto                                             Ára mboyveguapuku              mi

Pretérito Reciente                                                       Ára mboyveguaramo            kuri

Pretérito Pluscuamperfecto                     Ára mboyveguaiteve             va'ekue

Pretérito Indefinido                                                  Ára mboyveguandaje            ra'e 

Pretérito Remoto (pretérito anterior)   Ára mboyvegua'yma        raka'e

    

Ysaja Porandúva                  Ysaja Mbotovéva                      Ysaja Moneíva

 

Pretérito Perfecto - Ára mboyveguaite - 'akue Che pa aguapy'akue?Nde pa reguapy'akue?Ha'e pa oguapy'akue?Ñande pa jaguapy'akue?Ore pa roguapy'akue?Peẽ pa peguapy'akue?Ha’ekuéra pa o 'akue?Che ndaguapyi'akueNde ndereguapyi'akue‪Ha'e ndoguapyi'akue‪Ñande ndajaguapyi'akue‪Ore ndoroguapyi'akue‪Peẽ ndapeguapyi'akueHa’ekuéra ndo i'akueChe aguapy'akueNde reguapy'akueHa'e o guapy'akue‪Ñande ja guapy'akue‪Ore roguapy'akue‪Peẽ peguapy'akueHa’ekuéra o 'akuePretérito Imperfecto – Ára mboyveguapuku – miChe pa aguapymi?‪Nde pa reguapymi?‪Ha'e pa oguapymi?‪Ñande pa jaguapymi?‪Ore pa roguapymi?‪Peẽ pa pe guapymi?Ha’ekuéra pa oguapymi? Che ndaguapýimiNde ndereguapýimiHa'e ndoguapýimiÑande ndajaguapýimiOre ndoroguapýimiPeẽ ndapeguapýimiHa’ekuéra ndoguapýimiChe aguapymi‪Nde reguapymi‪Ha'e oguapymi‪Ñande jaguapymi‪Ore roguapymi‪Peẽ peguapymiHa’ekuéra oguapymiPretérito Reciente – Ára mboyveguaramo – kuriChe pa aguapykuri?‪Nde pa reguapykuri?‪Ha'e pa oguapykuri?‪Ñande pa jaguapykuri?‪Ore pa roguapykuri?‪Peẽ pa peguapykuri?Ha’ekuéra pa oguapykuri?Che ndaguapýikuri‪Nde ndereguapýikuri‪Ha'e ndoguapýikuri‪Ñande ndajaguapýikuri‪Ore ndoroguapýikuri‪Peẽ ndapeguapýikuriHa’ekuéra ndoguapýikuriChe aguapykuri‪Nde reguapykuri‪Ha'e oguapykuri‪Ñande jaguapykuri‪Ore roguapykuri‪Peẽ peguapykuriHa’ekuéra oguapykuriPretérito Pluscuamperfecto – Ára mboyveguaiteve – va'ekueChe pa aguapyva'ekue?Nde pa reguapyva'ekue?Ha'e pa oguapyva'ekue?Ñande pa jaguapyva'ekue?Ore pa roguapyva'ekue?Peẽ pa peguapyva'ekue?Ha’ekuéra pa oguapyva'ekue?Che ndaiguapyva'ekueNde ndereiguapyva'ekue‪Ha'e ndoiguapyva'ekue‪Ñande ndajaiguapyva'ekue‪Ore ndoroiguapyva'ekue‪Peẽ ndapeiguapyva'ekueHa’ekuéra ndoiguapyva'ekueChe aguapyva'ekueNde reguapyva'ekueHa'e oguapyva'ekue‪Ñande jaguapyva'ekue‪Ore roguapyva'ekue‪Peẽ peguapyva'ekueHa’ekuéra oguapyva'ekuePretérito Indefinido – Ára mboyveguandaje – ra'eChe pa aguapyra'e?‪Nde pa reguapyra'e?‪Ha'e pa oguapyra'e?‪Ñande pa jaguapyra'e?‪Ore pa roguapyra'e?‪Peẽ pa peguapyra'e?Ha’ekuéra pa oguapyra'e?Che ndaguapýira'e‪Nde ndereguapýira'e‪Ha'e ndoguapýira'e‪Ñande ndajaguapýira'e‪Ore ndoroguapýira'e‪Peẽ ndapeguapýira'eHa’ekuéra ndoguapýira'eChe aguapyra'e‪Nde reguapyra'e‪Ha'e oguapyra'e‪Ñande jaguapyra'e‪Ore roguapyra'e‪Peẽ peguapyra'eHa’ekuéra oguapyra'ePretérito Remoto – Ára mboyvegua'yma – raka'eChe pa aguapyraka'e?‪Nde pa reguapyraka'e?‪Ha'e pa oguapyraka'e?‪Ñande pa jaguapyraka'e?‪Ore pa roguapyraka'e?‪Peẽ pa peguapyraka'e?Ha’ekuéra pa oguapyraka'e?Che ndaguapýiraka'e‪Nde ndereguapýiraka'e‪Ha'e ndoguapýiraka'e‪Ñande ndajaguapýiraka'e‪Ore ndoroguapýiraka'e‪Peẽ ndapeguapýiraka'eHa’ekuéra ndoguapýiraka'eChe aguapyraka'e‪Nde reguapyraka'e‪Ha'e oguapyraka'e‪Ñande jaguapyraka'e‪Ore roguapyraka'e‪Peẽ peguapyraka'eHa’ekuéra oguapyraka'e En guaraní, existen cinco tiempos futuros: Futuro PerfectoFuturo ObligatorioFuturo NecesarioFuturo DudosoFuturo ProximoÁra UpeiguaiteÁra UpeiguakatueteÁra UpeiguakotevẽÁra UpeiguárõÁra Upeigua'guĩtava’erã'arãnepota (verbos orales) mbota (verbos nasales) Ysaja PorandúvaYsaja MbotovévaYsaja MoneívaFuturo Perfecto – Ára Upeiguaite – taChe pa aguapyta?‪Nde pa reguapyta?‪Ha’e pa oguapyta?‪Ñande pa jaguapyta?‪Ore pa roguapyta?‪Peẽ pa peguapyta?Ha’ekuéra pa oguapyta?Che ndaguapýitaNde ndereguapýitaHa'é ndoguapýitaÑande ndajaguapýitaOre ndoroguapýitaPeẽ ndapeguapýitaHa'é kuéra ndoguapýitaChe aguapyta‪Nde reguapyta‪Ha'e oguapyta‪Ñande jaguapyta‪Ore roguapyta‪Peẽ peguapytaHa’ekuéra oguapytaFuturo Obligatorio - Ára Upeiguakatuete – va'erãChe pa aguapyva'erã?‪Nde pa reguapyva'erã?‪Ha'e pa oguapyva'erã?‪Ñande pa jaguapyva'erã?‪Ore pa roguapyva'erã?‪Peẽ pa peguapyva'erã?Ha’ekuéra pa oguapyva'erã?Che ndaguapýiva'erã‪Nde ndereguapýiva'erã‪Ha'e ndoguapýiva'erã‪Ñande ndajaguapýiva'erã‪Ore ndoroguapýiva'erã‪Peẽ ndapeguapýiva'erãHa’ekuéra ndoguapýiva'erãChe aguapyva'erã‪Nde reguapyva'erã‪Ha'e oguapyva'erã‪Ñande jaguapyva'erã‪Ore roguapyva'erã‪Peẽ peguapyva'erãHa’ekuéra oguapyva'erãFuturo Necesario - Ára Upeiguakotevẽ – 'arãChe pa aguapy'arã?‪Nde pa reguapy'arã?‪Ha'e pa oguapy'arã?‪Ñande pa jaguapy'arã?‪Ore pa roguapy'arã?‪Peẽ pa peguapy'arã?Ha’ekuéra pa oguapy'arã?Che ndaguapyi'arã‪Nde ndereguapyi'arã‪Ha'e ndoguapyi'arã‪Ñande ndajaguapyi'arã‪Ore ndoroguapyi'arã‪Peẽ ndapeguapyi'arãHa’ekuéra ndoguapyi'arãChe aguapy'arã‪Nde reguapy'arã‪Ha'e oguapy'arã‪Ñande jaguapy'arã‪Ore roguapy'arã‪Peẽ peguapy'arãHa’ekuéra oguapy'arãFuturo Dudoso – Ára Upeiguárõ – neChe pa aguapyne?‪Nde pa reguapyne?‪Ha'e pa oguapyne?‪Ñande pa jaguapyne?‪Ore pa roguapyne?‪Peẽ pa peguapyne?Ha’ekuéra pa oguapyne?Che ndaguapyine‪Nde ndereguapyine‪Ha'e ndoguapyine‪Ñande ndajaguapyine‪Ore ndoroguapyine‪Peẽ ndapeguapyineHa’ekuéra ndoguapyineChe aguapyneNde reguapyneHa'e oguapyneÑande jaguapyneOre roguapynePeẽ peguapyneHa’ekuéra oguapyneFuturo Próximo - Ára Upeigua'guĩ - pota (verbos orales) mbota (verbos nasales)Che pa aguapypota?‪Nde pa reguapypota?‪Ha'e pa oguapypota?‪Ñande pa jaguapypota?‪Ore pa roguapypota?‪Peẽ pa peguapypota?Ha’ekuéra pa oguapypota?Che ndaguapýipotaNde ndereguapýipotaHa'e ndoguapýipotaÑande ndajaguapýipotaOre ndoroguapýipotaPeẽ ndapeguapýipotaHa’ekuéra ndoguapýipotaChe aguapypota‪Nde reguapypota‪Ha'e oguapypota‪Ñande jaguapypota‪Ore roguapypota‪Peẽ peguapypotaHa’ekuéra oguapypota

 

 

​